Θρησκευτικό κομπολόι, ντεσμπίχ, κοσμικό κομπολόι

Το έτος 1000 περίπου, οι μοναχοί του Αγίου Όρους πήραν ένα μαύρο μάλλινο σκοινάκι, του έκαναν πενήντα τέσσερεις κόμπους και έπλεξαν τις δύο άκρες του σε σχήμα σταυρού. Αυτή τη γιρλάντα την ονόμασαν δεητικό στεφάνι της Παναγιάς διότι με αυτό έκαναν δεήσεις στην Παναγία. Κάποιοι την είπαν προσευχητάρι επειδή την χρησιμοποιούσαν σαν εργαλείο προσευχής. Εκείνοι που απαξίωναν αυτήν τη γιρλάντα την είπαν κομποσκοίνι επειδή ήταν ένα σκοινάκι με κόμπους. Οι περισσότεροι όμως την είπαν κομβολόι επειδή ο προσευχόμενος ακουμπώντας τον κάθε κόμβο λέγει και μία προσευχή. Η σύνθεση των λέξεων κόμβο λέγει γέννησαν το όνομα κομβολόγιον, κομπολόι στη δημοτική.

Επί τουρκοκρατίας οι Τούρκοι αξιωματούχοι, κρατούσαν γιρλάντα με κεχριμπαρένιες χάντρες και πλούσια μεταξένια φούντα. Την έλεγαν ντεσμπίχ. Την χρησιμοποιούσαν για να χαλαρώνουν το νευρικό τους σύστημα, να επιδεικνύουν τον πλούτο τους και σαν σκήπτρο εξουσίας. Τέτοιο σκήπτρο πήραν στα χέρια τους και οι συνεργάτες των Τούρκων, κοτζαμπάσηδες, άρχοντες, αρματολοί. Το ονόμασαν τεσμπίχι. Αυτά τα σκήπτρα εξουσίας, στα χέρια των κατόχων τους, λειτούργησαν σαν απόδειξη αγάπης, φιλίας, όρκος, σαν συμβόλαιο, σαν άδεια οικοδομής και σφραγίδα! Ακόμη σαν μέσο επίδειξης του ΕΓΩ, σαν ένα είδος ιδιότυπου ανδρισμού, «μαγκιάς» και δύναμης. Ο κάθε άνθρωπος αντιλαμβανόταν αυτήν τη γιρλάντα από άποψη αισθητικής, υλικών, δομής και χρήσης ανάλογα με την προσωπικότητά του. Έτσι, δημιουργήθηκαν τα κοσμικά κομπολόγια. Τα δομούσαν περίπλοκα (με φούντα, με θυρεό, με παπά, με φυλαχτά…) ή απλά περνούσαν χάντρες σε ένα σκοινάκι που έδεναν τις δύο άκρες κόμπο. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ευρέως διαδόθηκε και το θρησκευτικό κομπολόι, αφού μ’ αυτό οι Έλληνες θρησκευόμενοι προσεύχονταν για «να τους απαλλάξει ο Θεός και η Παναγιά» από τη σκλαβιά των Τούρκων και των συνεργατών τους. Η συνύπαρξη επί πολλά χρόνια του κομπολογιού και του ντεσμπίχ είχε σαν αποτέλεσμα, το κομπολόι σιγά – σιγά να μεταμορφώνεται σε τεσμπίχι και το τεσμπίχι να μετονομάζεται κομπολόι. Δηλαδή, αρκετοί από αυτούς που κρατούσαν το σχοινάκι με τους κόμπους, το κομπολόι, το αντικαθιστούσαν με χάντρες περασμένες σε σχοινάκι. Η μεταμόρφωση του κομπολογιού σε τεσμπίχι, έγινε με μεγάλη ευκολία, διότι οι κόμποι του κομπολογιού σε σχέση με τις χάντρες του ντεσμπίχ υστερούσαν σε βάρος, όγκο, χρώματα, ήχο, αρώματα. Υπόψη ότι αρκετές χάντρες διαθέτουν θετική ενέργεια, επίσης τέρπουν την ακοή, την όραση, την όσφρηση και την αφή, ενώ οι κόμποι του σχοινιού δεν διαθέτουν τίποτα από τα παρακάνω. Επιπλέον, το κομπολόι με την προκαθορισμένη μορφή και δομή του δεν έδινε την ευκαιρία να εκφράσει κάποιος την αισθητική του, την οικονομική ευχέρεια και τα σύμβολα της κουλτούρας του, ενώ το τεσμπίχι έδινε τέτοιες ευκαιρίες! Το τεσμπίχι μετονομάστηκε σε κομπολόι στις αρχές της επανάστασης του ’21. Αυτό συνέβηκε επειδή όποιος εκείνη την περίοδο ονόμαζε τη γιρλάντα του τεσμπίχι, θα είχε άσχημες συνέπειες από τους επαναστατημένους συμπατριώτες του, αφού το τεσμπίχι παρέπεμπε σε τούρκικο σκήπτρο εξουσίας.

Μετά την πολυετή μου έρευνα σε Ινδία, Κίνα, Ινδονησία, Αραβικές χώρες, Τουρκία και αλλού κατάλαβα ότι η γιρλάντα προσευχής ήταν κάτι σαν ζωντανός οργανισμός που περιδιάβηκε στο χρόνο, στις χώρες, στους λαούς, και σας χαμελαίων άλλαζε μορφή, δομή, υλικά, ονόματα και τρόπους χρήσης.

Ο κάθε άνθρωπος ανάλογα με την προσωπικότητά του αντιλαμβάνεται, κατασκευάζει, επιλέγει και χρησιμοποιεί τη γιρλάντα του αντίστοιχα. Έτσι λοιπόν τα θρησκευτικά κομπολόγια οι θρησκευόμενοι τα χρησιμοποιούν για να κάνουν ορισμένο αριθμό προσευχών χωρίς να τις μετρούν. Τα κοσμικά κομπολόγια κάποιοι τα χρησιμοποιούν για να δηλώνουν στο περιβάλλον το εγώ τους και το “βάρος της μαγκιάς τους”, “βροντοχτυπώντας τις χάντρες”. Οι φιλότεχνοι τις κάνουν συλλογές. Οι καλλιτέχνες τις χρησιμοποιούν σαν χώρο εικαστικής έκφρασης. Οι γνωρίζοντες την ύπαρξη ενέργειας σε κάποιες χάντρες τις χρησιμοποιούν για χαλάρωση του νευρικού συστήματος, του σώματος, για διαλογισμό, για αφύπνιση της δημιουργικής φαντασίας… Έτσι τα κοσμικά κομπολόγια είναι γι΄αυτούς έρωτας, φετίχ, φίλος αχώριστος… Στις χώρες που ερεύνησα το κομπολόι, οι λαοί τους το χρησιμοποιούσαν μόνο σαν εργαλείο προσευχής. Μόνο ο ελληνικός λαός με τις ιδιαιτερότητες που τον χαρακτηρίζουν, εμπνεύστηκε το κοσμικό κομπολόι.

Τα κοσμικά κομπολόγια είναι φτιαγμένα από χάντρες διαφόρων υλικών και από εξαρτήματα διαφόρων μετάλλων. Δεν καταλήγουν σε πλεγμένο σταυρό, αλλά σε φούντα, σε μια μεγάλη χάντρα, σε ρολόι ή σε διάφορες άλλες επιλογές που κάνει ο κάτοχός της. Για να ξεχωρίζουμε τα θρησκευτικά κομπολόγια από τα κοσμικά στην εταιρεία μας τα κοσμικά τα λέμε εύχαντρα και όχι κομπολόγια. Τη λέξη εύχαντρα τη δημιουργήσαμε συνθέτοντας το ευ που θα πει ευχάριστο-όμορφο-καλό με τη λέξη χάντρα, έτσι ΕΥΧΑΝΤΡΑ. Τα υλικά των εύχαντρων απαρτίζονται από κεχριμπάρι, ημιπολύτιμους λίθους, ασήμι, χρυσό, μετάξι και γενικώς από φυσικά υλικά που εμπεριέχουν θετική ενέργεια, ευεργετική για τον οργανισμό μας. Είναι σωστά έργα τέχνης, τα οποία μόνο χαϊδεύουμε. Δεν βροντοχτυπάμε τις χάντρες για να μην σπάζουμε τα νεύρα των άλλων, επίσης να μην βρισκόμαστε σε ένταση αλλά να χαλαρώσουμε το νευρικό μας σύστημα, το σώμα, να ενδοσκοπούμε, να διαλογιστούμε, να αφυπνίσουμε τη δημιουργική μας φαντασία….